દેશની રાજધાની દિલ્હીમાં 9 અને 10 સપ્ટેમ્બરે G-20 સમિટ યોજાવા જઈ રહી છે. આ સંમેલનમાં અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ, બ્રિટિશ વડાપ્રધાન, ચીનના રાષ્ટ્રપતિ, સાઉદી અરેબિયાના ક્રાઉન પ્રિન્સ સહિત વિશ્વના વિવિધ દેશોના ઘણા ટોચના નેતાઓ ભાગ લેવાના છે. ભારત પણ તેમના સ્વાગત માટે સંપૂર્ણ રીતે તૈયાર છે. દરમિયાન, સમાચાર આવી રહ્યા છે કે યુક્રેન-રશિયા સાથેના યુદ્ધ પછીથી વિશ્વના કેન્દ્રમાં રહેલા વિવાદાસ્પદ નેતાઓમાંના એક વ્લાદિમીર પુતિન દિલ્હી નહીં આવે.

સેક્રેટરી દિમિત્રી પેસ્કોવે આ વાતની કરી હતી પુષ્ટિ 

આ કોન્ફરન્સમાં સામેલ ન થવાના સમાચાર પુતિનના પ્રેસ સેક્રેટરી દિમિત્રી પેસ્કોવે આપ્યા હતા. રશિયન મીડિયાને આપેલા પોતાના નિવેદનમાં દિમિત્રીએ કહ્યું કે રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ દિલ્હીમાં આયોજિત G-20 સંમેલનમાં ભાગ લેશે નહીં કારણ કે આ સમયે તેમના માટે સૌથી મહત્વની બાબત યુક્રેનમાં વિશેષ સૈન્ય કાર્યવાહી છે.

બ્રિક્સ સમિટમાં પણ નહોતા હાજર 

પુતિન માટે આટલી મોટી કોન્ફરન્સમાં ગેરહાજર રહેવું એ કંઈ નવું નથી. તેમણે થોડા દિવસ પહેલા જ દક્ષિણ આફ્રિકામાં યોજાયેલી બ્રિક્સ સમિટમાં હાજરી આપી ન હતી. આના એક વર્ષ પહેલા તે બાલીમાં આયોજિત G-20 કોન્ફરન્સમાંથી પણ ગાયબ હતા.

પુતિન કેમ સામેલ નથી થઇ રહ્યા ?

1. પુતિને પોતાના વિદેશ પ્રવાસો ઓછા કર્યાઃ એક્સપર્ટનું કહેવું છે કે યુક્રેન સાથેના યુદ્ધ બાદ પુતિને પોતાના વિદેશ પ્રવાસો મર્યાદિત કર્યા છે. જો કે, જૂન 2022માં પુતિન તાજિકિસ્તાન અને તુર્કમેનિસ્તાનમાં  મોદીને મળ્યા હતા.

2. યુક્રેન સાથેના યુદ્ધને લઈને સવાલ-જવાબઃ એક્સપર્ટ્સનું એવું પણ માનવું છે કે જો પુતિન ભારતમાં આયોજિત કોન્ફરન્સમાં ભાગ લેશે તો તેમને ચોક્કસપણે યુક્રેન યુદ્ધને લઈને પ્રશ્નો પૂછવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં, તે આ ચર્ચાથી બચવા માટે જી-20માં પણ સામેલ નથી થઈ રહ્યા.

3. ICCએ પુતિન વિરુદ્ધ વોરંટ જારી કર્યું હતુંઃ 17 માર્ચ, 2023ના રોજ ઈન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ એટલે કે ICCએ રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વિરુદ્ધ ધરપકડ વોરંટ જાહેર કર્યું હતું. આ વોરંટ યુક્રેનિયન બાળકોને ગેરકાયદેસર રીતે રશિયા લાવવાના આરોપમાં જારી કરવામાં આવ્યું હતું. આવી સ્થિતિમાં, તે 123 દેશો જે ICCના સભ્ય છે તેઓ પુતિન વિરુદ્ધ કાર્યવાહીમાં સહયોગ કરવા માટે બંધાયેલા છે. જો કે, ભારત ICCનું સભ્ય નથી અને ધરપકડ વોરંટ જારી કરવામાં સહકાર આપવા માટે બંધાયેલ નથી.

4. સુરક્ષા પણ એક મોટું કારણઃ થોડા દિવસ પહેલા જ વેગનર ચીફ પ્રિગોઝિનનું પ્લેન ક્રેશમાં મૃત્યુ થયું હતું. જેને કેટલાક લોકો હત્યાનું નામ પણ આપી રહ્યા છે કારણ કે તેણે રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વિરુદ્ધ અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. ઘણા મીડિયા રિપોર્ટ્સમાં એવું પણ કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે રશિયાના રાષ્ટ્રપતિને ચિંતા છે કે વેગનર આર્મી હુમલો કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યાં સુધી આ તમામ સંજોગોનો ઉકેલ ન આવે ત્યાં સુધી રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ માટે બીજે ક્યાંય જવું સલામત રહેશે નહીં.

5. G-20 સંબંધિત બેઠકમાં રશિયા ગુસ્સે થયુંઃ  અહેવાલ અનુસાર 12 ઓગસ્ટના રોજ કોલકાતામાં બેઠક થઈ હતી. જેમાં ભ્રષ્ટાચારની ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. આ ચર્ચાની વચ્ચે, બ્રિટનના ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ડિફેન્સમાં આંતરિક સુરક્ષા મંત્રી ટોમ તુગેનહોટે રશિયાના ક્લેપ્ટો કાર્તિક ચુનંદા વર્ગની ટીકા કરી અને રશિયાને 'ધિક્કારપાત્ર અને ગેરકાયદેસર' ગણાવ્યું. જેના પર આ G-20 મીટિંગમાં રશિયાના પ્રતિનિધિએ કહ્યું હતું કે બ્રિટન ભ્રષ્ટાચાર માટે વિશ્વમાં કુખ્યાત છે તેમ કહીને રશિયાના પ્રતિનિધિ બહાર ગયા હતા.

ભારતે યુક્રેનને આમંત્રણ આપ્યું નથી 

આ કોન્ફરન્સમાં યુક્રેનને આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું નથી. ભારતના આ પગલા પર કેનેડાના પીએમ જસ્ટિન ટ્રુડોએ પણ ગુરુવારે એક નિવેદન આપ્યું હતું જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે તેઓ યુક્રેનને ભારતમાં G-20 સંમેલનમાં આમંત્રણ ન મળવાથી ખુશ નથી. ટ્રુડોએ યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સકીને કહ્યું કે તેઓ ખાતરી કરશે કે આ G-20 કોન્ફરન્સમાં યુક્રેનનો અવાજ સંભળાય.

પુતિને ભારતીય પીએમ સાથે ફોન પર વાત કરી હતી

તાજેતરમાં પીએમઓએ અહેવાલ આપ્યો હતો કે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ પુતિને 9-10 સપ્ટેમ્બર 2023ના રોજ નવી દિલ્હીમાં યોજાનારી G20 સમિટમાં હાજરી આપવા માટે અસમર્થતા વ્યક્ત કરી હતી અને કહ્યું હતું કે રશિયાનું પ્રતિનિધિત્વ રશિયન ફેડરેશનના વિદેશ પ્રધાન સર્ગેઈ લવરોવ કરશે. રશિયાના નિર્ણય સાથે સંમતિ વ્યક્ત કરતા, વડાપ્રધાને ભારતના G20 અધ્યક્ષતા હેઠળની તમામ પહેલોને રશિયાના સતત સમર્થન માટે રાષ્ટ્રપતિ પુતિનનો આભાર માન્યો.

G-20 કોન્ફરન્સ શું છે?

G-20 એ સરકારો અને કેન્દ્રીય બેંકો માટેનું આંતરરાષ્ટ્રીય મંચ છે. આ સમૂહમાં સામેલ દેશોને ધ્યાનમાં રાખીને તેને G20 નામ આપવામાં આવ્યું છે. G20 એ આંતરરાષ્ટ્રીય આર્થિક સહયોગ, આતંકવાદ, માનવ તસ્કરી, ગ્લોબલ વોર્મિંગ જેવા મહત્વના મુદ્દાઓ પર અભિપ્રાયો નક્કી કરવા માટેનું મુખ્ય પ્લેટફોર્મ છે. આ પ્લેટફોર્મ્સ વિશ્વના જીડીપીના આશરે 85%, વૈશ્વિક વેપારના 75% કરતા વધુ અને વિશ્વની લગભગ બે તૃતીયાંશ વસ્તીનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. વિશ્વની બે તૃતીયાંશ વસ્તી અહીં વસે છે.

G20ની સ્થાપના સૌપ્રથમ વર્ષ 1999માં થઈ હતી. તેની પ્રથમ કોન્ફરન્સ ડિસેમ્બર 1999માં જર્મનીની રાજધાની બર્લિનમાં યોજાઈ હતી. તે સમયે આ જૂથની રચના આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય સ્થિરતાને પ્રોત્સાહન આપવા સંબંધિત નીતિઓ પર ચર્ચા કરવા માટે કરવામાં આવી હતી.