નવી દિલ્હી, તા. 16 ડીસેમ્બર 2022, શુક્રવાર 

દેશમાં દર વર્ષે આવતી કુદરતી આફત સરકારી તિજોરીને ભારે નુકસાન પહોંચાડે છે. છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ રાહત અને બચાવ કામગીરી માટે 1,40,478.16 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવો પડ્યો છે. મધ્યપ્રદેશમાં, કેન્દ્ર અને રાજ્ય બંનેનો આપત્તિ ખર્ચ મળીને લગભગ 1,27,112.73 કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી ગયો છે. જ્યારે મહારાષ્ટ્રમાં 21,849.96 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે. ત્રણ વર્ષમાં પશ્ચિમ બંગાળમાં રૂ. 8,611.54 કરોડ, રાજસ્થાનમાં રૂ. 9,892.84 કરોડ, ઓડિશામાં રૂ. 11,743.9 કરોડ અને ઉત્તર પ્રદેશમાં રૂ. 8,886.9 કરોડ ખર્ચાયા છે.

રાષ્ટ્રીય આપત્તિ વ્યવસ્થાપન નીતિ મુજબ, જમીન પર અસરગ્રસ્ત લોકોને રાહત વિતરણ સહિત આપત્તિ વ્યવસ્થાપનની પ્રાથમિક જવાબદારી સંબંધિત રાજ્ય સરકારોની છે. ભારત સરકાર દ્વારા મંજૂર કરાયેલી વસ્તુઓ અને ધોરણો અનુસાર રાજ્ય સરકારો તેમના નિકાલ પર પહેલાથી જ મૂકવામાં આવેલા સ્ટેટ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફંડ એસડીઆરએફ માંથી પૂર સહિત કુદરતી આફતોના પગલે રાહતનાં પગલાં લે છે. 

ગૃહ રાજ્ય પ્રધાન નિત્યાનંદ રાયે સંસદમાં જણાવ્યું હતું કે, ગંભીર પ્રકૃતિની આફતોના કિસ્સામાં, નિર્ધારિત પ્રક્રિયા અનુસાર નેશનલ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફંડ એનડીઆરએફમાંથી વધારાની નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે. આમાં મુલાકાતના આધારે ઇન્ટર-મિનિસ્ટ્રીયલ સેન્ટ્રલ ટીમ દ્વારા આકારણીનો સમાવેશ થાય છે. રાજ્યોને એસડીઆરએફની ફાળવણી બંધારણના અનુચ્છેદ 280 હેઠળ સમયાંતરે રચાયેલા અનુગામી નાણાં પંચોની ભલામણ પર આધારિત છે. આ વર્ષે, દક્ષિણ પશ્ચિમ ચોમાસા દરમિયાન '1 એપ્રિલથી 31 ઓક્ટોબર' દરમિયાન, નેશનલ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફોર્સની ટીમો આસામ, આંધ્રપ્રદેશ, અરુણાચલ પ્રદેશ, છત્તીસગઢ, ગુજરાત, હિમાચલમાં પૂર, વરસાદ અને વાદળ ફાટવા જેવી આફતોનો જવાબ આપી રહી છે. પ્રદેશ, ઝારખંડ, કેરળ, બિહાર, મધ્ય પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, તેલંગાણા, ત્રિપુરા, ઉત્તર પ્રદેશ, ઓડિશા અને ઉત્તરાખંડમાં પોસ્ટ કરવામાં આવી છે. આ દુર્ઘટનામાં, દળની ટીમોએ 1,915 લોકોને બચાવ્યા, જ્યારે 35,498 લોકોને સુરક્ષિત રીતે બહાર કાઢવામાં આવ્યા. તેમજ 1,061 પશુઓને આપત્તિના પ્રકોપમાંથી બચાવવામાં સફળતા મળી હતી. 

કેન્દ્ર અને રાજ્યોએ 2019-20માં આપત્તિઓનો સામનો કરવા માટે એસડીઆરએફ હેઠળ રૂ. 13,465.00 કરોડની રકમ ફાળવી છે. 2020-21માં આ રકમ રૂ. 23,186.40 કરોડની બહાર કરવામાં આવી હતી. વર્ષ 2021-22 માટે પણ આ રકમનો ગ્રાફ 23,186.40 કરોડ રૂપિયા રહ્યો છે. એસડીઆરએફ હેઠળ ફાળવવામાં આવેલી રકમમાં 2019-20 દરમિયાન કેન્દ્રનો હિસ્સો રૂ. 10,937.62 કરોડ હતો. 2020-21 દરમિયાન આ રકમ 17,825.63 કરોડ રૂપિયા હતી, જ્યારે 2021-22માં કેન્દ્રએ એસડીઆરએફને 17,747.20 કરોડ રૂપિયા આપ્યા હતા.